Dokumenty w transporcie morskim

Konosament – morski list przewozowy

Transport morski – przewóz towaru drogą morską, jak każdy rodzaj transportu posiada swoje dokumenty przewozowe, jest wśród nich również odpowiednik listu przewozowego w spedycji lądowej.

Najważniejszym dokumentem w przypadku transportu morskiego jest konosament (z francuskiego connaissement, czyli znak rozpoznawczy) po angielsku „Bill of loading” (w skrócie BOL lub B/L). Jest to morski list przewozowy, który potwierdza załadunek na statek. Potwierdzenie nie jest jednak tym samym, czym umowa dotycząca warunków przewozu. Konosament świadczy o tym, że taki towar został na statek załadowany. Dokument zostaje też wysłany odbiorcy, który staje się dzięki niemu upoważniony do przejęcia załadunku w porcie docelowym.

Konosament pełni funkcję papieru wartościowego i może podlegać obrotowi. Osoba, która zakupuje konosament, nabywa tym samym prawo do dysponowania ładunkiem i odbioru przewożonego towaru. Jak widać konosament to coś więcej niż „zwykły” list przewozowy.

W konosamencie powinny się znajdować między innymi:

• nadawca/załadowca (shipper);
• odbiorca ładunku (consignee);
• adres awizacji, pod który wysłane zostanie zawiadomienie o końcu podróży towaru (notify address);
• miejsce docelowe odbioru towaru (place of receipt);
• port załadunku (port of loading) oraz wyładunku (port of discharge);
• waga oraz wymiary (weight/measurements);
• opis ładunku (description of goods);
• liczba i rodzaj przesyłek (number and kind of packages);
• opcjonalnie umieszczana jest informacja: FREIGHT COLLECT (koszty transportu ponosi odbiorca) albo FREIGHT PREPAID (koszty ponosi załadowca);
• na drugiej stronie konosamentu (rewersie) umieszczane są tzw. warunki konosamentowe. Określają one m. in. zakres odpowiedzialności przewoźnika, procedury i sposób postępowania z towarem oraz odpowiedzialność załadowcy.

Rozróżnia się kilka rodzajów konosamentów ze względu na:

Rodzaj:

• konosament zwykły – wystawiany w transporcie morskim przy przewozie ładunku jednym statkiem bezpośrednio z portu załadowania do portu przeznaczenia;
• konosament bezpośredni – obejmuje przewóz ładunku z portu załadowania do portu przeznaczenia, a podczas transportu następuje przeładunek w jednym lub więcej porcie połączony ze zmianą armatorów;
• konosament przewozu kombinowanego – wystawiany przez armatora występującego w roli operatora przewozów multimodalnych CTO (Combined Transport Operator). W tym wypadku, mimo tego, że przewóz odbywa się za pomocą różnych środków transportu, armator ponosi odpowiedzialność za ładunek na każdym jego etapie;
• konosament FIATA – wystawiany przez spedytora pełniącego funkcję operatora przewozów multimodalnych MTO (Multimodal Transport Operator). Spedytor ponosi odpowiedzialność za utratę lub uszkodzenia ładunku na całej trasie przewozu.

Odbiorcę ładunku:

• konosament imienny – wystawiany na odbiorcę towaru, który nie posiada zastrzeżenia, że towar ma być wydany na jego zlecenie;
• konosament na zlecenie – wystawiany jest na polecenie określonej osoby, osoby przez nią wskazanej albo tylko na zlecenie. Taki konosament przekazywany jest w drodze indosu, czyli przeniesienia własności papieru wartościowego;
• konosament na okaziciela – daje możliwość odebrania towaru każdemu posiadaczowi takiego konosamentu.

Wydawcę:

• Master Bill of Lading oznacza konosament wystawiony bezpośrednio przez armatora;
• House Bill of Lading to konosament wydany przez spedytora.

Podanie klauzul o ilości i widocznym stanie ładunku:

• czysty konosament (clean B/L) – nie zawiera żadnych klauzul restrykcyjnych czy specjalnych od armatora;
• brudny konosament (dirty B/L) – występują na nim zapiski/uwagi armatora.

SeaWayBill lub Express Bill of Lading – Nadawca (załadowca) po uregulowaniu zależności za towar, może przesłać odbiorcy dokument zwany SeaWayBill lub Express Bill of Lading, zamiast wydruków oryginału Bill of Lading. Dokument ten jest konosamentem, który nie musi być drukowany, przesyłany i deponowany u przewoźnika w porcie przeznaczenia, a na jego podstawie kontener zostaje natychmiastowo wydany odbiorcy. Występuje on głównie w formie elektronicznej (jako plik PDF).

Konosament Telex Release (wydanie teleksu) jest potwierdzeniem wystawionym przez przewoźnika w porcie początkowym do portu docelowego. Po uregulowaniu należności, załadowca przekazuje przewoźnikowi wiadomość, żeby ten skontaktował się ze swoim biurem w porcie przeznaczenia towaru w celu ustalenia wydania ładunku. Kontener zostaje wydany odbiorcy na podstawie jego dyspozycji. Jest to najbezpieczniejsza wersja konosamentu morskiego, stosowna w przypadku, kiedy zapłata za towar następuje po jego wysłaniu.

Inne potrzebne dokumenty w transporcie morskim to:

Faktura handlowa – do odprawy celnej trzeba mieć dowód zawarcia transakcji handlowej, a w szczególności prawo własności, czyli fakturę.

Sprzedający musi wystawić dokument (fakturę). Faktura handlowa musi zawierać pełny adres nadawcy, pełny adres odbiorcy, numer faktury oraz datę wystawienia, nazwę produktu, ilość sztuk, ceny jednostkowe, cenę końcową, podsumowanie faktury, rodzaj waluty, warunki dostawy, nazwę kraju pochodzenia, wagę brutto i netto oraz łączną ilość opakowań zbiorczych.

Faktura spedytora – spedytor wystawia fakturę dotyczącą rodzaju transportu, kosztów i dodatkowych usług z nim związanych dla nadawcy lub odbiorcy. Musi ona zawierać adres, koszt i zakres wykonanych czynności oraz ustalone warunki.

Potwierdzenie rezerwacji – dokument wystawiany przez spedytora, zawierający szczegóły rezerwacji: numer, dane nadawcy, odbiorcy i spedytora, usługi oraz szczegóły ładunku.

Lista załadowcza (packing list) – przedstawia pozycje, znajdujące się w kontenerze. Jest ściśle powiązana z fakturą, data wystawienia, numer dokumentu i opis muszą być identyczne. Dodatkowo lista załadowcza zawiera ilość opakowań i ich objętość oraz wagę.

Świadectwo ubezpieczenia – zwykle wykupuje się również dodatkowego ubezpieczenie, w razie utraty bądź uszkodzenia ładunku. Kto wykupuje takie ubezpieczenie najlepiej uzgodnić między nadawcą i odbiorcą.

Kwit sternika – po przyjęciu ładunku na statek, oficer nadzorujący załadunek sporządza kwit sternika, zawierający informację o porcie załadunku, nazwie statku, dacie załadunku, rodzaju, ilości i wadze przewożonego towaru, który jest podstawą do sporządzenia konosamentu.

Pozostałe dokumenty przewozowe w transporcie morskim to m.in. umowa czarteru, nota bukingowa, czy kwit przesyłkowy, który potwierdza przyjęcie ładunku w żegludze przybrzeżnej bądź drobnicy w żegludze oceanicznej. Inne dokumenty będą potrzebne w przypadku przewozu towarów niebezpiecznych (taki ładunek niebezpieczny to np. substancje łatwopalne czy wybuchowe, ale też przedmioty zawierające baterie), taki transport wymaga specjalnych pozwoleń.

Jak widać transport morski to nie tylko sam przewóz ładunków, ale też dokumenty transportu morskiego dotyczące przewozu ładunków.

Po więcej informacji na temat wysyłki towarów drogą morską zapraszamy do kontaktu przez formularz.